Op maandag 2 oktober gaf Sonja Willems, de hoogste baas van Janssen, een interview in het Financieel Dagblad. Janssen is de Nederlandse farmatak van het Amerikaanse bedrijf Johnson&Johnson. Het interview werd gepubliceerd op de dag dat de Tweede Kamer een hoorzitting hield over de farmaceutische industrie. Willems gaf aan ‘helemaal niets’ van de hoorzitting te verwachten. Er is in Nederland, zegt zij, geen respect en al helemaal geen begrip voor farmabedrijven. Het gaat alleen om prijs, prijs, prijs. In de Volkskrant van dinsdag 3 oktober stelde zij zelfs zich ‘opgejaagd wild’ te voelen.
Het is waar dat de discussie over medicijnen gedomineerd wordt door de kosten. De reden daarvoor is simpel. De fabrikanten weigeren inzicht te geven in de manier waarop de vraagprijs wordt berekend of vastgesteld. Dat knelt vooral omdat veel medicijnen zó duur zijn dat de toegankelijkheid in het gedrang komt. Niet alle patiënten die er baat bij hebben krijgen het; of de aanschaf van de medicatie gaat ten koste van andere zorg. Dat is maatschappelijk onverteerbaar als de vraagprijs in geen enkele verhouding staat tot de kostprijs. En verschillende onderzoeken[i] lijken daarop te wijzen.
Willems nuanceert de hoge prijzen. Het budget dat aan medicijnen wordt uitgegeven is al jarenlang min of meer constant. Deze redenering is wel erg kort door de bocht. Het kan zo zijn dat de overall kosten aan medicijnen min of meer stabiel zijn, maar de kosten van dure (kanker)medicijnen zijn geëxplodeerd. Ook met de winsten die in de farmaceutische industrie behaald worden valt het volgens Willems wel mee. De winst van Janssen bedraagt 20% en dat is een ‘gezond rendement’. Op deze redenering valt eveneens wel iets af te dingen. De 20% winst is natuurlijk de marge over de totale omzet en zegt nog niets over de winst die op afzonderlijke medicijnen wordt behaald. Het ziet er ook niet naar uit dat dit inzicht op afzienbare termijn gegeven wordt. Willems: “Ik begrijp dat die intransparantie vragen oproept. Toch houden we vooralsnog vast aan die confidentialiteit. Als we dat niet zouden doen, wordt het onmogelijk om landen die het moeilijk hebben, Griekenland bijvoorbeeld, een lagere prijs te geven dan rijkere landen in Europa.”
Het is een strategie die van lef getuigt. De boosdoener is niet de farmaceutische industrie (of zijn aandeelhouders) die geobsedeerd is door een maximaal rendement, maar de Nederlandse overheid die voor een dubbeltje op de eerste rang wil zitten. Eigenlijk is de Nederlandse overheid gewoon te krenterig, waardoor medicijnen in Nederland veel later beschikbaar komen voor patiënten dan in andere landen het geval is. En de farmaceuten kunnen nu eenmaal geen openheid bieden over hun prijsopbouw, want dan zijn ze niet meer in staat landen die het moeilijk hebben te helpen met een lagere prijs. Ik ben overigens benieuwd of deze goedertierenheid zich ook uitstrekt tot ontwikkelingslanden, maar dit terzijde. De klap op de vuurpijl komt aan het eind van het interview. Willems heeft intern al eens gezegd dat, als het zo doorgaat, zij het licht op het kantoor in Nederland uitdoet.
Het is een beproefde bangmaker: dreigen om de onderhandelingen te stoppen, met als uiterste consequentie dat een medicijn niet meer beschikbaar is. Toch ziet het ernaar uit dat deze afschrikkingsstrategie zijn effect gehad heeft. De afgelopen week maakte patiëntenorganisatie Inspire2Live bekend dat zij medicijnen waar nu nog patent op rust na wil laten maken en voor een fractie van de huidige kostprijs beschikbaar wil stellen. Door het patentrecht openlijk te schenden hoopt men een proefproces uit te lokken, zodat de rechter kan oordelen wat zwaarder weegt: het patentrecht of het belang van de patiënt.
[i] Volgens de NRC van 11 september jl. blijkt uit onderzoek van twee Amerikaanse oncologen dat de onderzoeks- en ontwikkelingskosten voor een medicijn tegen kanker niet $2.5 mrd bedragen, zoals de farmaceutische industrie beweert, maar $650 mln. Daarnaast tonen zij aan dat de omzet van deze medicijnen tien keer zo hoog is als de onderzoeks- en ontwikkelingskosten.
Lees hier alle onderzoek zorg blogs